“Overhaast je niet in de
beoefening van de kunst, want het duurt minstens tien jaar om de grondslagen
eigen te maken en de eerste trede te bereiken”. Ueshiba
Morihei O Sensei
In Budo wordt de diepere kennis en principes overgedragen van hart tot
hart (Isshin Denshin), van generatie op generatie, van leermeester op leerling.
Wanneer de overdracht volledig is wordt dit vaak bevestigd door het
uitreiken van een certificaat (menkyo) of een gekalligrafeerde tekst (densho of makimono)door de leermeester
(sensei). De tekst heeft voor ingewijden vaak een grote en diepe betekenis,
maar voor de buitenstaander is de betekenis niet gemakkelijk te achterhalen.
Een bekend Zen-certificaat van overdracht, een Inka, toont uitsluitend een gepenseelde zwarte,
ronde cirkel – het duidt er op dat de leerling terug gekeerd is tot de bron van
de kunst, tot leegte (ku). Sommige menkyo (certificaten) omvatten een overzicht
(mokuroku) van de technieken van de school (ryuha) waartoe de leerling behoort.
De namen van de technieken zijn echter vaak heel poëtisch en geven voor de
niet-ingewijden geen goed beeld van hoe de techniek er uit zou moeten zien.
Wanneer een gekalligrafeerde tekst wordt uitgereikt gaat het vaak om een regel
uit een gedicht dat betrekking op Budo heeft of om een filosofische
omschrijving van een principe. En ook hier geldt dat als men niet bekend is met
de kunst het moeilijk te achterhalen valt waar de gecalligrafeerde tekst over
gaat.
Een gekalligrafeerde tekst werd meestal op traditionele wijze ingelijst
op een lijst gemaakt van papier en zijde (kakejiku) zodat deze gemakkelijk bewaard
kon worden en op bijzondere tijdstippen uitgerold en opgehangen kon worden.
Later werden dergelijke teksten ook wel ingelijst achter glas voorzien van een
eenvoudige houten lijst. Vaak kregen deze teksten ook een prominente plaats in
de dojo of in de woning van de nu als shihan erkende leerling.
Tegenwoordig heeft het uitreiken van een certificaat of een calligrafie
in veel Budo-vormen plaats gemaakt voor het uitreiken van een diploma met
daarop vermeld een dan-graad. Het is algemeen bekend dat de grondlegger van
Aikido niet veel op had met het systeem van dan-graden. Hij gaf de voorkeur aan
de klassieke methode en reikte aan zijn leerlingen wanneer zij daar aan toe waren,
naast de dan-graad, een certificaat of een of meerdere gekalligrafeerde teksten
uit.
Ook Anno sensei, dojo cho van de Aikido Kumano Juku Dojo in Japan heeft
een duidelijke voorkeur voor de traditionele wijze van overdracht.
Tijdens de door Shi Zen Ryu georganiseerde Aikido stage met Motomichi
Anno sensei in april 2009, ontving ik uit zijn handen enkele door hem
gekalligrafeerde teksten over de essentie van Aikido, die hij speciaal voor
deze bijzondere gelegenheid voor mij had gekalligrafeerd. Het waren dezelfde
teksten, vertelde hij me, die hij op zijn beurt ooit van O Sensei had
ontvangen.
Een dergelijke overdracht met een gecalligrafeerde tekst wordt Shoden
genoemd (sho – schrift, den – overdracht). Het karakter Den wordt geschreven
met penseelstreken die “persoon” en “roteren” of “omdraaien” betekenen. Het
schetst het beeld van iemand die zich jarenlang onder leiding van een
leermeester heeft bekwaamd in een traditionele ambacht of kunst en zich
vervolgens omkeert en de kunst overdraagt aan de volgende generatie om zodoende
de traditie voort te zetten. Het karakter DEN vinden we ook terug in het woord
kuden – mondeling overgeleverde woorden (ku, van kuchi; mond) en in okuden – de
verborgen leer, de geheime geschriften.
Als de kennis wordt geopenbaard door de goden of door beschermgeesten
als Tengu dan spreken we van Shinden (shin, ook uitgesproken als kami – goden).
Vaak is dit terug te vinden in de naam van de school, bijvoorbeeld; Shindo Muso
Ryu, Katori Shinto Ryu. Het duidt er op dat de beoefenaars van die school het
pad volgen zoals dat ingegeven is door de kami, door de natuur. O Sensei
beschouwde zich als een kind van de kami van Kumano en Aikido als een geschenk
van de kami. Aikido en Kannagara no michi (Shinto, het pad van de natuur) zijn
twee manieren om hetzelfde te zeggen. En dat vormt de essentie van de kennis
die O Sensei werkelijk probeerde over te dragen.
Tom Verhoeven
Dojo cho
Auvergne, winter 2011
Geen opmerkingen:
Een reactie posten