Pangu

In Chinese mythologie is de god Pangu (oergrond, diepte) het eerste levende wezen.

In het begin was er niets in het universum behalve een vormeloze kolkende chaos (mist). Deze versmolt in de loop van de tijd tot een ei. In dit ei vormden de twee tegendelen yin en yang samen een perfecte balans en daaruit kwam de god Pangu voort. Pangu, een grote harige figuur, doorbrak de eierschaal met zijn enorme strijdbijl en scheidde daarmee hemel (yang) en aarde(yin) van elkaar. Lichte lucht, Yang qi (Yo Ki in het Japans) steeg op en werd de hemel, en zware, natte lucht, Yin Qi (In Ki in het Japans) daalde neer en werd de aarde. Om ze van elkaar gescheiden te houden stond Pangu tussen beide in terwijl hij de hemel met zijn immense krachten omhoogduwde. Steeds verder en verder duwde hij beide van elkaar (in sommige versies van deze mythe wordt Pangu hierbij geholpen door de vier voornaamste mythische dieren; de Qilin, de Phoenix, de Draak en de Schildpad).

Pangu met in zijn linkerhand Hi, zon, (licht, dag) en in zijn rechterhand Getsu (tsuki), maan.

Toen Pangu zijn werk had gedaan en stierf  werd zijn adem de wind. Zijn stem de donder, zijn linkeroog de zon, zijn rechteroog de maan, zijn zweet de regen, zijn lichaam vormde zich tot de bergen en zijn bloed en tranen tot oceanen en rivieren, zijn spieren vruchtbare grond, zijn gezichtshaar de sterren en de melkweg, zijn harige vacht bossen en wouden,  zijn tanden en botten werden ijzer, steen en mineralen en zijn merg sacrale juwelen (parels, jade), de insecten in zijn vacht werden gedragen door de wind verspreid over het land en de zee en werden dieren en vissen.

Het gaat om een creatie mythe en interessant daarbij is dat Pangu voortkomt uit een ei. De schepper van de wereld en de hemel wordt zelf geschapen. Dat verschilt met de meeste scheppingsmythes, inclusief de bijbel, waar de godheid niet voortkomt uit iets anders, maar er eigenlijk altijd al was.

In de taoistische traditie en de Japanse Shinto traditie (waar ook Aikido toe behoort) zien we oefeningen en rites die bedoeld zijn om hemel en aarde te verenigen. Misshien moet we eigenlijk zelfs spreken van herenigen. De mens wordt gezien als het belangrijkste wezen dat het vermogen heeft die vereniging tot stand te brengen. In Chinese martiale oefeningen vinden we bewegingen die Pangu's scheiding van hemel en aarde of juist de vereniging van beide weerspiegelen. Een goed voorbeeld van het verenigen van hemel en aarde in Aikido is Tenchi nage (hemel en aarde worp). Ook de Jo misogi van Aikido grondlegger Ueshiba Morihei O Sensei staat voor het verenigen van hemel en aarde.  

Interessant detail; de zon ontstaat uit het linkeroog en de maan uit het rechteroog. Zowel in de Chinese als de Japanse cultuur is links een belangrijke zijde die in de regel voor rechts komt. 

Het idee van een ei als oerbegin van de wereld en het leven, en van het Yin-Yang principe in de vorm van eiwit en dooier die in het ei in balans zijn is een uitzonderlijke beeldschets en we zien in latere teksten, zowel in China als Japan (zoals de Nihon gi), dat er nog vaak naar verwezen wordt.
Opvallend is dat Pangu een strijdbijl gebruikt om de schaal van het ei te doorbreken en zo yin en yang, aarde en hemel doet ontstaan. Het doet natuurlijk denken aan de speer die Izanagi en Izanami hanteren om het eerste land te doen ontstaan.

Pangu is niet alleen de schepper van hemel en aarde, maar hij bracht de mensen ook helderheid, licht, inzicht en daarmee geldt hij ook als de grondlegger-schepper van filosofie en wetenschap.

Pangu met zijn strijdbijl

Qinlin

Het mythologische dier Qilin werd op verschillende manieren beschreven, o.a. met paardenhoeven, het uiterlijk van een tijger, met een geschubd lichaam, soms met een hoorn, soms met een soort gewei. Er werd van gezegd dat het over water kon lopen en als het over de grond liep liet het geen sporen na. Ondanks zijn afschrikwekkend uiterlijk is het een dier dat geluk en voorspoed brengt en dat de komst van een bijzondere wijze voorspelt. In latere tijden werd het geassocieerd met een giraffe. 

In Japanse afbeeldingen heeft het dier veel weg van een hert of van een draak met een hertenlichaam en een staart van een os.  

Op zijn Japans wordt de naam van het mythische wezen uitgesproken als kirin. Een bekende Japanse bierbrouwer ontleende er de naam voor zijn bier aan.

Tom Verhoeven

Auvergne, lente 2012           

Real Aikido - Echt Aikido

Aikido kende ik aanvankelijk van enkele dubieuze Amerikaanse boekjes die me er geen goede indruk van gaven. Dat veranderde toen ik een boek van Koichi Tohei, “This is Aikido” (1968) en het boek “Aikido” (1974) van de zoon van de grondlegger Kisshomaru Ueshiba vond . Maar wat ik las over Aikido en wat ik in de foto’s meende te zien dat zag ik niet bij de verschillende Nederlandse instructeurs die ik les zag geven. Dat “Aikido” deed me juist weer denken aan die eerste dubieuze Amerikaanse boekjes; het zag er uit als een ruw soort jiu jutsu aangevuld met wat eigenaardige trucjes en bewegingkjes. Ik herinner me nog goed de Amsterdamse instructeur die me in plat Mokums uitlegde; “dan doe je hier effe tensjie naage, maar dat werkt niet echt, dus doe je er een beenworp bij”. Zijn techniek was slordig en geforceerd. Maar belangrijker was de vraag die bleef hangen “waarom zou je een techniek als tenchi nage willen leren als deze toch niet werkt?”. Het andere uiterste kwam ik ook al gauw tegen; Aikido als een soort mengeling tussen Morris dancing en de toen populaire sensitivity training. Het weerhield me lange tijd om me serieus te verdiepen in Aikido, de Chinese krijgskunsten trokken me veel meer en de mensen die het beoefenden of er les in gaven (meestal Chinese leraren) konden dat laten zien wat ik ook in de boeken er over las.

De verandering kwam door de eerste les die ik van Tamura sensei kreeg. Om onbegrijpelijke redenen vond ik mezelf telkens weer terug op de grond, terwijl ik hem, ofschoon hij geen voelbare weerstand bood, met geen mogelijkheid naar de grond kreeg. Hij kon iets of begreep iets dat al die Nederlandse instructeurs niet konden of begrepen. En ik wilde weten wat dat was. Rond diezelfde tijd werd een geimproviseerde dojo in een oud pakhuis in de Amsterdamse Jordaan veranderd in een geimproviseerde filmzaal. Een grote projector draaide een 16 mm film af over Aikido. En voor het eerst zag ik bewegende beelden van Aikido grondlegger Morihei Ueshiba O Sensei. En ik zag Aikido zoals het er uit hoorde te zien! De beelden maakten diepe indruk op me - dit was de Budo die ik wilde leren begrijpen, dit wilde ik beoefenen, dit wilde ik kunnen. Deze film en die eerste boeken van Japanse Aikido-leraren vormden samen het criterium waaraan het Aikido dat ik beoefende moest voldoen. En ofschoon daar inmiddels enige decennia aan ervaring en training aan toegevoegd moet worden met daarmee gepaard gaande nieuwe inzichten, vind ik dat eigenlijk nog steeds een geldig criterium.

De film is van 1961 en toont O Sensei op 78-jarige leeftijd. Er zijn meerdere bekende leraren te herkennen als zijn uke, o.m. zijn zoon Kisshomaru Ueshiba en Saito Morihiro.

Pas jaren later zag ik een andere film met beelden van O Sensei. De film is opgenomen in 1935 en O Sensei is dan 51 jaar oud. De beelden laten een heel modern aandoend Aikido zien, vloeiende bewegingen en veel dynamiek in de ukemi. Veel technieken met wapens. In feite ontkracht de film veel van de bestaande Aikido mythes, zoals; “Aikido kent geen wapentechnieken”,  “het Aikido (Aiki budo) van O Sensei bestond alleen maar uit statische technieken”, “Aikido is pas ontstaan na de tweede wereldoorlog”. Het is een historisch feit dat O Sensei in zijn ontwikkeling zeer is beinvloed door de Daito ryu technieken van zijn leraar Takeda Sokaku. Maar deze film toont ook de vlijmscherpe breuk die O Sensei maakte met de technieken en methode van de Daito ryu. Het toont eens te meer dat Aikido een op zichzelf staande Budo is die door zijn authenticiteit niet terug te voeren is op een voorgaande Budo. De bewegingen en technieken van O Sensei zijn dynamisch, vloeiend en rijk aan variaties. Wat hij laat zien lijkt sprekend op de technieken die decennia later door zijn leerlingen werden doorgegeven. Natuurlijk bracht elk van die leerlingen zijn eigen persoonlijkheid mee in de uitvoering van die technieken, maar dat was ook de opzet van O Sensei. Hoe verschillend ook, in grote lijnen, maar ook  in verrassende details vind men het Aikido van O Sensei terug in het Aikido van zijn meest toegewijde leerlingen. En vervolgens in het Aikido van hun leerlingen. 

Ook deze film beschouw ik samen met de eerstgenoemde als een goede maatstaf voor je eigen Aikido. Mocht het zo zijn dat je je eigen beoefening van Aikido niet herkend in wat de grondlegger van Aikido hier laat zien, dan kan het zijn dat je nog niet op het gewenste niveau zit. Maar de kans is ook aanwezig dat je geen echt Aikido beoefent…

Tom Verhoeven

Auvergne Lente 2012          

Film 1: Japanse t.v.-documentaire 1961

Film 2: Asahi News 1935

Beide films zijn on-line verkrijgbaar bij Aikido Journal.