Tosen kyo - het heilige geschrift van de krijgsvoering

De Tosen kyo is een Japans geschrift daterend uit de 10^e / 11^e eeuw waarvan niet met zekerheid is vastgesteld wie de auteur is. Waarschijnlijk is het een vooraanstaande vertegenwoordiger van de Oe familie (Oe Masafusa) – het was vooral de Oe familie die in het Japan van de Heian periode onderricht gaf in de kunst van het oorlogvoeren. Van Oe Masafusa is bekend dat hij onderricht gaf aan Minamoto Yoshiie. De Tosen kyo zou een op schrift gestelde weergave van die lessen kunnen zijn.

Ongetwijfeld was ook de jongere broer van Minamoto Yoshiie, Yoshimitsu op de hoogte van de inhoud van het geschrift. Minamoto Yoshimitsu geldt als de legendarische grondlegger van de Daito ryu, de Aiki jujutsu stijl waar eeuwen later de grondlegger van Aikido Ueshiba Morihei O Sensei de geheimen van kreeg overgedragen van zijn leraar Takeda Sokaku.

De titel Tosen kyo laat zich vertalen met de wetten of methode van het oorlog voeren of (gewapend) strijden.

Het is een verzameling van aanwijzingen die vooral van belang zijn voor degene die zich intensief met krijgskunst bezig houdt; de samurai. Daarbij moeten we in het oog houden dat het vooral om strategie gaat en niet zozeer om technische aanwijzingen. Voor die strategie kan het verschil tussen winnen en verliezen bepaald worden door de mate waarin men zich houdt aan de wetten van de oorlogsvoering en de principes van het universum. Het naleven van de principes van In en Yo (yin en yang) en de leer van de vijf elementen of bewegingen (zie “de grijsaards” in een eerdere blog) – water, vuur, hout, metaal en aarde, kon leiden tot een overwinning en het niet naleven er van tot een nederlaag.

Astronomische waarnemingen, het weer, veranderingen in de natuur vormden belangrijke bronnen van informatie en konden de voortgang van de strijd in grote mate bepalen. Uit een struikgewas opschrikkende vogels konden duiden op een hinderlaag, aan de hoeveelheid opstuivend zand kon men al van verre bepalen of de vijand snel optrok met ruiterij of juist met langzaam voortbewegende lastdieren of te voet.

In de periode dat de Tosen kyo geschreven wordt is de invloed van de Chinese cultuur op Japan nog altijd groot en dat is ook in de Tosen kyo te bespeuren. Citaten van Taoistische oorsprong wisselen af met verwijzingen naar de Kojiki. De Tosen kyo zelf is in klassiek Chinees geschreven.

De Tosen kyo is eeuwenlang een geheim geschrift gebleven binnen de Minamoto han dat slechts werd overgedragen aan de volgende generatie als deze het niveau van “menkyo” had bereikt.

De Tosen kyo is in het Nederlands vetaald door Jeroen Bode, een ervaren beoefenaar van Aikido.

De volgende hoofdstukken van de Tosen kyo geven een indruk van waar het boek over gaat:

Hoofdstuk 1

Bu waar ik over spreek staat aan het begin van hemel en aarde. Door een ademtocht worden hemel en aarde gescheiden, zoals de bek van een jonge vogel een eierschaal breekt. Daarom is dit het absolute principe de bron van alles in de schepping en vormt het de oorsprong van alle wijsbegeerte.

Ueshiba Morihei O Sensei deed verwijzend naar de Tosen kyo dezelfde bewering “Bu is de oorsprong van alle schepping (Aiki Shinzui; The essence of Aiki).   

 Hemel en aarde maken eerst deel uit van een oorspronkelijk geheel, pas door een adem (Jeroen Bode vertaalt hier met “een geconcentreerde kracht”) worden ze gescheiden. De adem als leven gevende kracht is een universeel idee dat we in vrijwel elke cultuur (zelfs de christelijke cultuur) terugvinden.

Het beeld van de oorspronkelijke toestand die vergelijkbaar is met een ei verwijst naar een oude Chinese mythe en wordt aangehaald in de Nihongi. Het is een oertoestand die wordt aangeduid met het begrip konton, chaos. Het is de ademtocht die maakt dat de schepping een aanvang neemt en daarmee de ordening (logos). Het vormt tezelfdertijd de oorsprong van wijsbegeerte en daarmee van alle kennis.

Waar Jeroen Bode vertaalt met “absolute principe” staat eigenlijk “onze weg”.

Hoofdstuk 2

Dit is een en dat is twee. Waarom wordt daarvoor de metafoor van het wiel of van twee vleugels gebruikt? Is het niet zo dat de hardheid van de stengel de bloem draagt? Is het niet zo dat het goddelijk paar door middel van een speer bezet met juwelen onokoro, het eerste eiland creeerde?

Als we de eerste zin met “dit is een en dat is twee” vertalen lijkt een vergelijking met de Dotoku kyo (Tao Teh Ching) voor de hand te liggen. Het is echter ook te vertalen met "dit is een en dat is de ander" en dan lijkt het eerder om een beschrijving van In en Yo te gaan.

De auteur lijkt niet helemaal tevreden met de vergelijking met een (karre-)wiel, dat we zowel in het Chinese Taoisme (Tao Teh Ching) als in het Buddhisme kennen en evenmin met die van de twee gelijkwaardige vleugels.

Hij vergelijkt Bu met de stevigheid van een bloemstengel, het is door die stevigheid dat de bloem gedragen kan worden, de bloem staat dan voor Bun, cultuur, letterkunde, kunst. De andere vergelijking is er een die Aikido grondlegger Ueshiba Morihei O Sensei ook vaak maakte; het werpen of stoten van de speer in de zee door het godenpaar Izanagi en Izanami was een daad van Bu en juist dankzij die daad ontstond het eerste eiland Onogoro shima en als vervolg daarop de rest van de wereld. Jeroen Bode vertaalt Bu hier met beschermende principe. Eerder vertaalde hij het al met pacifering. Maar er is veel voor te zeggen om het gebruik van de speer ame no nuboko door Izanagi en Izanami te beschouwen als een daad van geweld. Elke vorm van creativiteit kan bezien worden als een daad van geweld; de ploeg in de grond, het penseel op het witte vel papier, de beitel in het brok steen…

Izanagi en Izanami met de Ame no Nuboko

Hoofdstuk  3

Het is niet voldoende om acties te baseren op de geest en de energie, noch om acties niet te baseren op de geest en de energie. Kennis houdt niet echt bewust kennen in; denken blijft niet tot het denken zelf beperkt. Onzichtbaar voor anderen ontwikkelt zich de ware kennis en verandert het allerdiepste wezen van de mens. Doordat dit het wezen verandert ontwikkelt zich de ware kennis.          

Wat we tegenwoordig als het normale denkproces beschouwen is niet voldoende om alles te doorgronden. Zowel het Taoisme, Shinto en Buddhisme duiden hierop.

Terecht haalt Jeroen Bode hier Blaise Pascal aan; “ Deux exces: exclure la raison, n’admettre que la raison (Pensees). Er zijn twee extremen; of we sluiten de rede uit of we dulden niets dan de reden.

Voor de beoefening van Bu, en dat geldt in wezen voor alle uitingen van kunst en ambacht, heb je meer nodig dan uitsluitend de rede. Je zult open moeten staan voor andere soorten van ervaringen die evenzogoed vallen onder de noemer kennis.

Hoofdstuk 8

Chinese teksten hebben als onderwerp de misleiding van de tegenstander. De filosofie van Japan belicht de absolute scherpheid van geestkracht. Is het een kwestie van misleiding? Of is het een kwestie van scherpheid van geestkracht? Vangt men een hond met een vos of vangt men een vos met een hond?     

De hond staat voor trouw in China net als in Japan. De vos daarentegen werd scherpzinnigheid van geest en bovendien allerlei occulte krachten toegekend. En net als in het Westen wist men van de vos dat hij de mens met list en bedrog kon bedotten.

Door de vragende vorm lijkt het niet echt om een keuze te gaan, eerder is het zo dat afhankelijk van de omstandigheid beide afwisselend kunnen worden toegepast.

Het doet denken aan het verschil dat O Sensei maakte tussen oude Aiki en nieuwe Aiki. Ofschoon het streven is gericht op het nieuwe Aiki treffen we in de beoefening van Aikido nog altijd voorbeelden van oude Aiki. Het een sluit het ander niet uit.

Hoofdstuk 10

Staat het bestuderen van welwillendheid op de eerste plaats? Of juist het bestuderen van wijsheid? Of eerder het bestuderen van dapperheid? Iedereen die in zijn jonge jaren de weg vraagt is het noorden en het zuiden kwijt. Komt het drinken van water eerst? Of juist het zoeken naar eten? Of misschien het vinden van een hoofdkussen? Iemand vermoeid van een lange reis, wat voor keuze zal hij maken?

Ook moderne krijgskunstbeoefenaars hebben nog wel eens de neiging om zich op een deel van de krijgskunst te richten en de rest te verwaarlozen. Of erger nog geheel af te wijzen als zou het onbelangrijk zijn. Hier wordt benadrukt dat men om de weg te volgen alledrie de deugden; welwillendheid, wijsheid en dapperheid,  die ook wel als eeuwig en overal geldend worden beschouwd, tot een eenheid te brengen. Als men probeert dit te volbrengen terwijl men twijfelt over de verschillende volgordes  dan wordt het uiterst moeilijk deze eenheid te bereiken. Het zaait slechts verwarring en men weet niet langer wat noord of zuid is.  

In Aikido herkennen we hetzelfde probleem. Als we alleen aandacht besteden aan de juiste vorm of het verzamelen van technieken dan gaat het in wezen alleen om het uiterlijk, het heeft geen inhoud. Maar als we ons alleen richten op een ver gelegen ideaal dan lopen we het risico onze technische vaardigheden te verwaarlozen of geen aandacht te besteden aan problemen of belemmeringen die zich nu voordoen. Beide instellingen horen samen te vloeien tot een eenheid.

Hoofdstuk 16

Er zijn vijf oorsprongen voor al het geschapene.

Twee elkaar complementerende krachten in het universum; In en Yo. Vijf bewegingen; gogyo: vuur, hout, aarde, metaal en water. Hemel en aarde. Ordening van de menselijke verhoudingen; jinrin. Geboorte en dood.

Daarom zijn degenen die getuigen zijn van het oerbegin goden (kami). En worden degenen die met hun tong en taal, in de hoedanigheid van goden, aan heel de mensheid deze kennis doorgeven, heiligen (seijin).

Er zijn een ongekend aantal vormen, maar er zijn voor al die vormen slechts vijf oorsprongen, die op hun beurt weer te herleiden zijn tot een oorsprong. Het aantal transformaties kent geen einde en het proces van verandering en vernieuwing/verjonging duurt nog altijd voort. Bij elke transformatie is er weer zo’n moment van oerbegin, die niets anders is dan het oorspronkelijke oerbegin. Diegenen die dat moment volledig kunnen kennen worden beschouwd als kami. Daarnaast zijn er degenen die het moment van het oerbegin niet hebben ervaren, maar wel een diep inzicht hebben en bovendien in staat zijn om kennis hierover over te dragen. Zij worden als Seijin, als heilige wijzen beschouwd. 

De weg van de mensheid, Jinrin, zoals die omschreven staat in de confucianistische leer omvat vijf verhoudingen; Vorst – Onderdaan, Vader – Zoon, Man – Vrouw, Oudere Broer – Jongere Broer en Vriend – Vriend.

Een andere manier om Jinrin te beschrijven is door de vijf cardinale deugden; welwillendheid, rechtvaardigheid, beleefdheid, wijsheid en loyaliteit.

De Tosen kyo is een boeiend boek dat tot een beter begrip van de beoefening en het werkelijke doel van Budo kan leiden. De vertaling is met zorg en aandacht gedaan, de tekst is helder en op belangrijke punten nader uitgelegd. Het is geen academische uitgave geworden, heel bewust heeft men gekozen voor een breder publiek. Dit verklaart ook de, wat mij betreft overbodige, toelichting die bedoeld zou moeten zijn om de Tosen kyo toepasbaar te maken voor het bedrijfsleven.

Liever had ik gezien dat er meer lijnen waren uitgezet naar andere Chinese en vooral Japanse klassieke teksten en naar Boeddhistische of Hindoeistische teksten. Deze worden nu soms slechts ter loops aangestipt of geheel achterwege gelaten.

Voor de aikidoka geldt het als een inspirerend geschrift dat bovendien deel uitmaakt van de voorgeschiedenis van Aikido.

Tosen kyo, het heilige geschrift van de krijgsvoering, vertaald en ingeleid door Jeroen Bode. Uitgave Vulcanus 2002

Tom Verhoeven

Auvergne, lente 2012  

Aikido Course Wales

Een foto - impressie van de Aikido training van afgelopen weekend, 21 en 22 april 2012 in de Dyffryn Nantle Aikido dojo in Wales.

Zittend, van links naar rechts; David Halsall en Paul Hughes

Zittend in het midden; Terry Bayliss, David Halsall en Paul Hughes

Naast de reguliere trainingen organiseert Dyffryn Nantle Aikido Dojo regelmatig bijzondere Aikido lessen, vaak o.l.v. gastdocenten.

Meer informatie:
email: halsall.manx@btinternet.com

Tom Verhoeven
Auvergne, lente 2012 

Cirkels in de Natuur

Gasoline Alley comic van Frank King. Verscheen in de Boston Herald zondag 10 mei 1931.

Tom Verhoeven
Auvergne, Lente 2012

Minamoto Yoshiie en Minamoto Yoshimitsu

Minamoto Yoshiie (1041 – 1108), zoon van Minamoto Yoriyoshi, geldt als de beroemdste generaal van de Heian periode in Japan. Van jongs af aan werd hij opgeleid in alle aspecten van krijgsmanschap en als samurai bleek hij buitengewoon vaardig met de katana en met de boog. Vanwege zijn uitzonderlijke vaardigheid in de krijgskunst kreeg hij de naam Hachimantaro (gewijd aan de oorlogsgod Hachiman).

Er zijn veel verhalen over zijn avonturen geschreven en hij is nog altijd een populaire figuur in Japanse strips, tekenfilms, romans en films.

Minamoto Yoshiie

Een van zijn jongere broers, Minamoto Yoshimitsu (ook genaamd Shinra Saburo) wordt gezien als de legendarische grondlegger van de Daito ryu, de Aiki jujutsu stijl die beoefend werd door Aikido grondlegger Ueshiba Morihei O Sensei.    

Minamoto Yoshimitsu (1045 – 25 november 1127) werd benoemd tot heer van de provincie Kai en is een voorvader van de beroemde Takeda Shingen.

Minamoto Yoshimitsu bespeelt de Sho.

Tom Verhoeven

Auvergne, lente 2012

De vijf grijsaards

Dit verhaal is een oude Chinese scheppingsmythe waarin verteld wordt hoe de vijf elementen (in het Chinees; wu sing) tot stand kwamen en deze verantwoordelijk zijn voor de verdere schepping. De vijf elementen worden beschreven als goden die in China bekend staan als de vijf ouden of de vijf grijsaards. 

Porseleinen figuurtjes die de vijf ouden voorstellen zijn te vinden in elk Chinees souvenir winkeltje

Voor hemel en aarde van elkaar gescheiden waren, was alles een grote bol mist, chaos genaamd. In die tijd namen de geesten van de vijf elementen vorm aan en werden zij tot de vijf grijsaards. De eerste heette de Gele Oude en hij was de meester van de aarde. De tweede heette de Rode Oude en hij was de meester van het vuur. De derde heette de Donkere Oude en hij was de meester van het water. De vierde heette de Hout-Vorst en hij was de meester van het hout (beter vertaald; van de bomen). De vijfde heette de moeder der Moeder der Metalen en zij was de meesteres van de metalen.

En elk van deze ouden zette de oergeest waaruit hij was voortgekomen in beweging, zodat water en aarde neerdaalden. De hemelen verhieven zich en de aarde werd vast in de diepte. Toen verzamelde het water zich in rivieren en meren, en de bergen en vlakten verschenen. De hemel werd helder en de aarde scheidde zich af; toen waren er zon, maan en alle sterren, zand, wolken, regen en dauw. De Gele Oude gaf de zuiverste kracht van de aarde de ruimte en hier werd de werking van het vuur en het water aan toegevoegd. Daarop ontstonden de grassen en de bomen, de vogels en de dieren, en de geslachten der slangen en insekten en vissen en schildpadden. De Hout-Vorst en de Moeder der Metalen brachten licht en duisternis bij elkaar en schiepen daarmee de mensen als man en vrouw. Zo ontstond geleidelijk de wereld…

In sommige opzichten is een vergelijking met de vier elementen zoals we die in het westen kennen al te gemakkelijk te maken. Een belangrijk verschil is dat we in het westen de vier elementen als een vaste stof, een basismaterie zien, terwijl in de Chinese denkwijze het gezien wordt als een fase, een voortgang van een proces van verandering, vergelijkbaar met de seizoenen. In plaats van met vijf elementen doen we er goed aan om Wu Sing te vertalen met vijf fasen, vijf krachten, vijf stappen of beter nog 5 bewegingen.   

In het Japanse staan de vijf fasen bekend als de Gogyo. Dit herinnert ons aan de vijf basis grepen (katame waza of osae waza) van Aikido; de gokyo. 

 

Literatuur: Joseph Campbell – De held met de duizend gezichten (vert. A.J.van Braam).

Tom Verhoeven

Auvergne, Lente 2012

Aikido sculpturen

De in brons gegoten Aikido sculpturen zijn gemaakt door Kim Fok, beeldhouwer en designer.

Meer informatie over de bronzen sculpturen van Kim Fok en de mogelijkheden om een handgemaakt Aikido kunstwerk te bestellen is op haar website te vinden:

Aimeedis.com Art & Design

Tom Verhoeven
Auvergne, Lente 2012 

Musubi

Shinkichi George Tajiri (Los Angeles 7 dec. 1923 – Baarlo 15 maart 2009) was van Japanse afkomst. Zijn Ouders emigreerden in 1906 en 1913 vanuit Japan naar Amerika. Tajiri werd geboren in de arbeiderswijk Watts in Los Angeles. Tijdens de tweede wereldoorlog kwam het gezin terecht in een van de Amerikaanse concentratiekampen voor eerste generatie Japanse immigranten (Issei). Hijzelf meldde zich als vrijwilliger voor militaire dienst en nam deel aan de gevechten in Italie. Hij raakte gewond bij de aanval op Castellina. Na een verblijf in een ziekenhuis in Rome werd hij achtereenvolgens gestationeerd in Marseille, Nancy, Reims, Heidelberg, Seckenheim. In 1946 werd hij gedemobiliseerd en keerde hij terug naar de verenigde staten. Zijn weerzin tegen de wijze waarop zijn familie was behandeld door de Amerikaanse overheid deed hem in 1948 besluiten om naar Europa te verhuizen. In Parijs ging hij ondermeer in de leer bij Ossip Zadkine en Fernand Leger. Hij ontmoette er de kunstenaars Karel Appel en Corneille. Hij vestigde zich in 1956 in Amsterdam, verhuisde in 1962 naar kasteel Scheren te Baarlo. Hij was hoogleraar aan de Hogeschool voor Beeldende kunst in Berlijn. In 2008 werd hij Nederlands staatsburger.

Zijn sculpturen zijn gemaakt van allerlei soorten materiaal, of combinaties van materialen. Hij was een van de eerste beeldhouwers in Nederland die gebruik maakte van schroot.

In opmerkelijk veel van zijn beeldhouwwerk is een knoop terug te vinden. Juist door het gebruikte materiaal; brons, staal, steen roept dat een bepaalde spanning op. Hoe krijg je een knoop in iets onbeweeglijks als een steen of een plaat metaal? De sculpturen maakte Tajiri in veel verschillende formaten. Sommige van zijn sculpturen vonden een plek in een museumzaal of in een beeldentuin. Maar ook als je door de grote steden wandelt of rijdt kun je zijn geknoopte sculpturen tegenkomen.

Met zijn sculpturen met daarin een knoop keert Tajiri in wezen terug naar zijn Japanse wortels. In de Japanse cultuur komen we de knoop overal tegen. Elk doosje wordt afgesloten met een koord waarin een bijzondere knoop wordt gelegd, boodschappen worden meegenomen in een doek die op een bepaalde manier bijeengebonden wordt, de knoop is stevig, maar komt wanneer dat nodig is ook makkelijk los. De kleding die men draagt wordt bijeengehouden met een knoop. Zelfs het haar van de Sumo worstelaar wordt bijeengevlochten en vastgelegd in een knoop. Lange tijd maakte de Japanse politie geen gebruik van handboeien, ze hadden wel een eind touw bij zich om een delinquent mee vast te binden in een bijzonder kunstige manier. Knopen komen we in Japan in de kleinste objecten tegen die gemakkelijk over het hoofd worden gezien zowel als in grote objecten die je niet onopgemerkt kan passeren.

Het Japanse woord voor knoop is Musubi.

In Aikido komen we het vooral tegen in het begrip Ki Musubi, het verbinden met de ki van de ander of het verbinden met de ki van hemel en aarde. O Sensei heeft het ook wel over het knopen van elkaar’s levensdraad. Ook het woord musu in het begrip Takemusu Aiki verwijst naar dezelfde betekenis. Voor beoefenaars van Aikido heeft de knoop in de obi, geplaatst voor het centrum (seika tanden) met de slippen van de band in evenwicht naar beneden hangend ook dezelfde bijzondere betekenis.

De Musubi knoop is een vruchtbaarheidssymbool.

Het is afgeleid van het woord musu dat knopen, binden, winden, vlechten, samenbrengen, een verbintenis aangaan en overeenkomen (zoals door het tekenen van een contract) betekent. Het wordt in de Japanse taal geassocieerd met ambachten als het maken van touw, visnetten boeten, manden vlechten of hekwerk vlechten, het opdoen van het haar zoals geisha en sumotori dat doen, maar ook met wat we in het Nederlands noemen “ergens een eind aan breien”; tot een conclusie komen in een dialoog of discussiestuk.

Filosofisch gezien wordt het echter ook geassocieerd met een andere kanji dat te vertalen is met stoom of brouwen.Het karakter musu (Jo) wordt hier gebruikt in dingen als een Turks stoombad of de stoomketel van een machine, of in het beschrijven van koken met stomend water (gestoomde rijst, gestoomde vis), of het proces van het distilleren van alcohol of bakken in een oven of fermentatie. Het gaat om het idee dat er door een welhaast alchemistisch proces van iets een geheel ander iets gecreeerd wordt; stoom wordt omgezet in kinetische energie, rauwe voedingsstoffen worden veranderd in eetbaar voedsel, een beetje rijst en water wordt omgezet in sake.

Het is niet zo vreemd om musu hier te verbinden met de oerenergie ki. Als we de kanji voor musu samenvoegen met het kanji voor ki dan krijgen we het woord joki dat in het dagelijks taalgebruik toegepast wordt in woorden als; jokisen, stoomschip; joki kikan, stoom boiler (de eerste drie karakters betekenen achtereenvolgens, stoom, ki en waterdamp); joki ryoku stoomkracht.

Musu is een proces van verandering, van transformatie van het ene in iets anders. Het duidt ook op plotse ontstaan/geboorte, zoals in het begrip koke musu (mos groei) dat de wijze waarop mos onverwacht en plots verschijnt op een rotsblok beschrijft. Het duidt op initiatie en het als gevolg daarvan herboren zijn als een andere persoon, iets dat we herkennen in de gebruiken van vroegere gilden, ridderordes en in Japanse krijgskunsten. Ook het betreden van het terrein van een Shinto schrijn brengt al zo een verandering te weeg. En dit geldt des te meer voor het practiseren van misogi, norito en kotodama. Die transformatie vinden we ook in het scheppen van kunst, in creativiteit en ambachtelijkheid. Waarbij we steeds in gedachten moeten houden dat er zowel geduid wordt op de verandering van de materie waar men mee werkt als de verandering die dit teweeg brengt in de geest (mitama).   

De toevoeging “bi” aan het woord musu komt van hi (het gaat om de toepassing van een phonetische regel in de Japanse taal) en dat duidt zowel op vuur als op geest, en deze vormen de bron van al het leven op aarde.

Het concept van musubi duidt dus op een proces van verbinden, van samenkomen, eenworden, versmelten maar tegelijkertijd op een proces van verandering, van transformatie. Een mooi voorbeeld daarvan is de mythe van Izanagi en Izanami. Na hun dans om de pilaar bedrijven ze de liefde met elkaar (musubi; eenworden, versmelten)  en wordt Izanami zwanger. Ze scheppen nieuw leven door middel van musubi.

Voortkomend uit musubi worden kinderen in het Japans Musuko (jongen) en Musume (meisje) genoemd.

Het proces van verbinden, creatie, vernieuwing, verjonging, verandering, geboren worden zit omsloten in het idee van musubi en het is een essentieel begrip in de Japanse cultuur dat een centraal thema genoemd kan worden. Veel van de jaarlijkse feesten draaien om vernieuwing, verandering en verbinding.

Aikido is misogi legde de grondlegger Ueshiba Morihei O Sensei zijn leerlingen telkens uit. De regelmatige beoefening van Aikido zal uiteindelijk leiden tot Takemusu Aiki. De kanji voor Take (oorspronkelijk Japans) kan ook uitgesproken worden als Bu (oorspronkelijk Chinees), zoals in het begrip Budo (in het Chinees; Butao). Musu duidt zoals we hierboven al hebben gezien op een niet aflatende creativiteit, op voortdurende vernieuwing en verandering die niet voortkomt van een bron buiten jezelf zoals een leraar of een stijl maar uit je eigen mitama (geest, kern, ziel) die een verbintenis (Aiki) heeft gevonden met hemel en aarde, met de oorsprong van het universum. Je eigen creativiteit en de vorming van je eigen mitama weerspiegelt de eerste daad van creatie, de schepping van het universum. Het is overigens een misverstand te denken dat het doel van Aikido is om tot een eigen stijl van Aikido te komen. Dat is niet relevant, waar het om gaat is dat de eigen mitama tot volle wasdom en bloei komt.     

In de eerste tijd dat je Aikido beoefent ervaar je dat misschien niet zo omdat je basisvaardigheden en basisvormen aan het leren bent, maar musubi, het proces van verandering, transformatie, groei en ontwikkeling van de mitama begint in wezen al vanaf het begin. We zouden het kunnen opdelen in drie taken; het vormgeven en ontwikkelen van het lichaam door aandacht te besteden aan de fysieke gezondheid, dit omvat o.m. regelmatige fysieke training, goede voeding, een balans in rust en activiteit, frisse lucht, etc; het ontwikkelen van de Kokoro of Shin (hart/geest), hiermee wordt vooral een mentale, psychische ontwikkeling mee bedoeld die o.m. empathie, sympathie, wellevendheid, bescheidenheid, etc. inhoudt. En ten derde de ontwikkeling van de geest, dat wil zeggen de loutering van de geest/ziel door middel van misogi, norito, kotodama, rituele handelingen, het bezoek aan een Jinja, e.d. Komen deze alle drie samen tot ontwikkeling dan is er sprake van een evenwichtige groei en dit toont zich in de uitvoering van Aikido of in elke andere gekozen kunstvaardigheid.

In het ontwikkelen van Aikido werd O Sensei beinvloed door zijn filosofische-religieuze-spirituele ervaringen. Vooral de invloed van Shinto is merkbaar in zijn uitleg en nagebleven geschriften. We doen er goed aan ons te realiseren dat Shinto als religie niet te vergelijken is met de Westerse monotheistische religies. Shinto heeft meer weg van een yoga methode, van een natuurfilosofie, van een verzameling mythen en fabels dan van een Westerse religie. Als religie is het meer een oer-religie zoals de religie van de oorspronkelijke bewoners van Amerika of Australie.

Shinto kent geen doctrines, geen vastgelegde regels of normen. Het ziet de werkelijkheid als een proces van vernieuwing en verandering, van ontwikkeling en groei. Shinto beschouwt alles dat die natuurlijke ontwikkeling en creativiteit weerhoudt als schadelijk. Terwijl alles dat dit werk ten goede komt en stimuleert als goed beschouwd wordt. Shinto moedigt een opgewekte kijk op het leven aan, het ziet het leven als een streven naar geluk en welzijn in plaats van leven volgens vastgelegde regels en opgelegde doctrines. De mens is van nature vrij.

Diezelfde opvatting vinden we terug in het Aikido van O Sensei. Voor hem was er geen wezenlijk verschil tussen Aikido en kannagara no michi (het volgen van het pad van de goden, Shinto). Het gaat om de ontwikkeling en groei van je eigen mitama en daar kan een ander niet over oordelen of regels voor bedenken. De musubi knoop staat dus niet voor iets dat vastgeklonken wordt of gebeiteld in steen, maar voor ongekunstelde oprechte vrijheid.

Tom Verhoeven

Auvergne, lente 2012

http://www.shinkichi-tajiri.com/

Izanagi & Izanami

At the still point of the turning world. Neither flesh nor fleshless;
Neither from nor towards; at the still point, there the dance is,
But neither arrest nor movement. And do not call it fixity,
Where past and future are gathered. Neither movement from nor towards,
Neither ascent nor decline. Except for the point, the still point,
There would be no dance, and there is only the dance.

T.S. Eliot

In het jaar 2000 ontmoette ik Henry Kono. Ik had hem uitgenodigd om een weekend Aikido lessen te geven in Nederland. Tijdens die lessen vertelde Henry Kono over zijn ervaringen aan de Aikikai Hombu Dojo in Tokyo in de jaren zestig. En over een ontmoeting die hij had met de grondlegger van Aikido Morihei Ueshiba O Sensei. Het was Henry Kono tijdens de lessen opgevallen dat wat de leerlingen deden niet hetzelfde was als wat O Sensei liet zien. Tijdens het korte gesprek dat hij had met O Sensei vroeg hij hem; “Waarom kunnen wij niet doen wat u doet? In de les legde Henry Kono uit dat O Sensei had geantwoord; “Omdat je Yin en Yang niet begrijpt”. Dit antwoord deed Henry Kono opnieuw nadenken over de technieken van Aikido. Na zijn vertrek uit Japan begon hij met de beoefening van T’ai chi chuan om het idee van Yin en Yang beter te begrijpen. De invloed van T’ai chi chuan is in zijn lessen merkbaar en het idee van Yin en Yang is een centraal thema in zijn lessen. Als symbool gebruikt hij niet het klassieke Yin Yang symbool dat iedereen kent, maar een minder bekende variatie die bestaat uit een cirkel met een lijn door het midden. Dit beeld gebruikt hij ook veelvuldig om zijn lessen te verduidelijken.

Na afloop van die eerste les in Leiden had ik een gesprek met Henry Kono. In dat gesprek legde ik hem voor dat het mij onwaarschijnlijk voor kwam dat O Sensei op zijn vraag had geantwoord met “omdat jullie Yin en Yang niet begrijpen”. “Je hebt gelijk,” antwoordde Henry Kono, “Ik geef deze vereenvoudigde uitleg omdat mensen het anders niet zouden begrijpen. In werkelijkheid antwoordde O Sensei met “omdat je Izanagi en Izanami niet begrijpt". Andere mensen zijn niet bekend met deze begrippen en dus gebruik ik ze gewoonlijk nooit”

Nadenkend over de methode van Henry Kono begon ik steeds meer te twijfelen of hij zelf wel had begrepen wat O Sensei bedoelde met zijn verwijzing naar Izanagi en Izanami. Het beeld van Izamagi en Izanami verschilt niet zoveel met dat van In en Yo, ze zijn vergelijkbaar en duiden allebei op circulaire bewegingen. Zelf vind ik het beeld van Izanagi en Izanami net iets duidelijker en poetischer dan dat van In en Yo. Ik kom daar straks op terug. Eerst iets over de didactische methode van Henry Kono. Een beknopte analyse.

Aite en Shite staan tegenover elkaar, de lijn tussen hen in vormt het midden.

1. Wanneer twee aikidoka tegenover elkaar staan dan wordt de een gezien als yin, de ander als yang. Beide aikidoka bewegen volgens Henry Kono samen als in een dans, dat wil zeggen, de een probeert de ander niet in beweging te krijgen. Dat is al een uitzonderlijk uitgangspunt. Zowel in dans, als in Aikido zoals O Sensei dit uitlegde, is er eerst een impuls, een intentie om te bewegen en dan ontstaat er beweging waarbij een initiatief neemt en de ander reageert. In klassieke dans houdt dit meestal in dat een leidt (gewoonlijk de man) en een volgt en invult (gewoonlijk de vrouw), in Aikido houdt het in dat de rollen voortdurend omgekeerd kunnen worden.      

2. Henry Kono hecht geen belang aan de basishouding hanmi en wijst deze zelfs af. Evenmin hecht hij belang aan het idee van hara of kikai tanden als fysiek midden of  de lengte-as van het lichaam als het midden. Hij laat zijn leerlingen vaak beginnen vanuit een positie waarbij ze recht tegenover elkaar komen te staan. Ze weerspiegelen elkaar en de lijn tussen hen is het midden. Dit is volgens Henry Kono het enige midden waarop de leerlingen zich op moeten concentreren.

Maar hier doet zich natuurlijk een eigenaardig probleem voor. Wanneer beide partners op deze wijze tegenover elkaar staan ze allebei helemaal open voor elke denkbare aanval. Het is de meest zwakke positie denkbaar. Volgens Henry Kono vormen beiden samen een cirkel met een lijn ertussen, maar in werkelijkheid vormen ze samen een vierkant. Een heel stabiele om niet te zeggen rigide positie. Als een van beide probeert te bewegen dan kan de ander dat gemakkelijk stoppen. Deze uitgangspositie is net zo stabiel als een tafel of stoel met vier poten. Geen van beiden heeft hier een positie die voordeliger is dan die van de ander, geen van beide probeert zo’n positie te vinden.       

3. Het probleem van punt 2 wordt natuurlijk opgelost door punt 1, beide partners bewegen samen. Henry Kono laat beide partners vervolgens in een rechte lijn naar achteren lopen. Het is geheel niet duidelijk hoe deze beweging zou moeten ontstaan als geen van beiden het initiatief mag nemen, maar in de praktijk komt het er op neer dat degene die achteruit loop begint. De ander, aite, volgt.

Achteruit lopen als je wordt aangevallen is zo’n beetje de grootste fout die je kunt maken. Het is dus verbazingwekkend dat er een Budo methode bestaat die dit als basisoefening gebruikt. Volgen is ook al zo’n vergissing die in de praktijk tot fatale resultaten zou leiden. Aite hoort niet te volgen, maar initiatief te nemen. Anders gezegd; aite is niet yin, hij is yang!

Dankzij het volgen van aite, die verder ook geen enkel initiatief neemt om de techniek over te nemen, lijkt het ook eigenlijk nauwelijks nog van belang waar shite heen beweegt. In een rechte lijn naar achter bewegen kan schijnbaar net zo goed als draaien. Zolang men de handen maar goed voor zich houdt en de middenlijn in het oog houdt, stelt Henry Kono. Om te voorkomen dat shite zich geblokkeerd voelt bij het naar voren bewegen, na wat aanvoelt als een lange wandeltocht naar achteren, zakt hij door de knieen en komt meteen weer overeind. Dit moet voldoende zijn om de opening te creeeren om naar voren te kunnen. Het is een beweging die te herkennen is als voortkomend uit Koichi Tohei’s methode.

Ik heb hier over meerdere gesprekken gehad met Henry Kono. Op een dag heb ik het hem zelfs laten zien. Ik oefende met een Ierse Aikido instructeur en terwijl deze naar achteren liep nam ik als aite initiatief zoals ik dat in mijn dagelijkse training gewend was. Mijn Ierse partner kon de techniek nu niet meer uitvoeren. Hij voegde er het abrupt zakken aan toe, maar dat baatte niet. Juist door het initiatief te nemen kan aite die beweging voorvoelen. Hij legde de vraag voor aan Henry Kono; “wanneer moet je precies zakken?” “Anytime” was Henry Kono antwoord. Misschien was dat niet verhelderend genoeg of begreep de Ierse instructeur het als “everytime”, terwijl hij naar achteren liep zakte hij nu voortdurend door zijn knieen. Niet alleen werkte dit averechts, maar het oogde ook nog heel komisch. Het is aan deze huppelende manier van bewegen dat volgers van deze methode in Amerika de bijnaam Aiki bunny’s te danken hebben.

Ondanks mijn voorbeeld, waarmee ik overigens de woede van de Ierse instructeur op de hals haalde, en mijn uitleg, bleef Henry Kono op het standpunt dat het probleem niet bij zijn methode lag, maar bij zijn leerlingen die het principe niet begrepen.

Tom Verhoeven (links) en Henry Kono (rechts) in Leiden

Ik weet niet of hij nog steeds op deze wijze les geeft, het kan zijn dat hij er nu toch meer circulaire bewegingen aan toe heeft gevoegd. Maar het laat goed zien hoe een op zich helder beeld toch tot een tegenovergesteld effect kan leiden van wat degene die het beeld schetste er mee bedoelde.     

Izanagi en Izanami maken deel uit van het Japanse Shinto pantheon. De verhalen over hen staan beschreven in de oudste boeken van Japan, de Kojiki en de Nihongi. In zijn uitleg over het doel van Aikido en in zijn beschrijvingen van oefeningen en technieken maakte O Senseie Schepping , de Bezige Bij, 1997, samengesteld door Maria Vlaaroorafgaan aan elke les.emt (Yang) en een die ontvangsan de were vaak gebruik van oude mythes, verwees hij geregeld naar klassieke Japanse en Chinese teksten en citeerde hij soms ook uit de geschriften van de Oomoto kyo. Het begrippenpaar Izanagi en Izanami gebruikte hij regelmatig om het idee van Aiki te verduidelijken. De mythe van Izanagi en Izanami is eigenlijk een scheppingsverhaal, het draait om creatie, geboorte, sex, creativiteit, krijgskunst, liefde, leven en dood en het bevat meerdere verwijzingen naar circulaire bewegingen.

In de begintijd verschenen de eerste kami spontaan. De eerste kami waren solitair, maar al spoedig verschenen ze per paar. Broeder en zuster Izanagi en Izanami (Hij die ontvangt en Zij die ontvangt) kregen de opdracht het eerste land te vormen. Zij kregen als geschenk een met juwelen bezette speer (agaten speer - nuboko). Staande op de hemelse brug staken zij de speer in de diepte van de zee, al roerend ontstond er een draaikolk, en een zilte drab stolde aan hun speer. Op het moment dat ze de speer omhoog trokken dropen de klonters gestolde materie van de speer in zee en zo ontstond er een eiland in de zee beneden hen dat de naam Onogoro kreeg.

Izanagi en Izanami daalden af naar dit eiland en besloten er een zuil en een paleis te maken. Dit was ook de plek waar ze gemeenschap met elkaar hadden. Het huwelijksritueel bestond uit het om de zuil lopen. Als ze elkaar weer tegenkwamen zouden ze elkaar met liefdevolle woorden toespreken. En zo gebeurde het ook, maar het was de vrouw die als eerste sprak. Zij baarde het mismaakte kind Hirugo dat ze in een mand plaatsten en aan het water toevertrouwden. Daarna baarde zij zeeschuim, een later verdwenen eilandje (dat niet echt tot haar kinderen gerekend wordt). Zij keerden terug naar het verblijf van de kami en vroegen hen om advies. Zij stelden dat de oorzaak van hun probleem lag in het huwelijksritueel. Zij moesten het paringsritueel overdoen en dit maal moest de man als eerste spreken. Zo liepen Izanagi en Izanami opnieuw rond de zuil en dit keer was het Izanagi die als eerste sprak. En vanaf dat moment verliep alles naar wens, Izanami baarde een reeks eilanden en tal van kami waaronder wind-, berg- en boom-kami. Een van de laatste kami die ze baarde was Tori no iha kusa fune no kami, ook wel Ame no Tori Fune, de hemelse vogelboot. Deze is in staat de kami te vervoeren tussen aarde en hemel. In Aikido hoort Ame no Tori Fune tot een van de belangrijkste oefeningen die voorafgaan aan elke les.

De mythe gaat verder met de dood van Izanami, met de zoektocht van Izanagi naar Izanami en met het zich terugtrekken van de wereld van Izanagi.

O Sensei benadrukte het beeld van de goddelijke brug tussen hemel en aarde en het gegeven dat Izanagi en Izanami die plek kiezen om ergens vorm aan te geven, om iets nieuws te doen ontstaan. Hij stelde dat dit ook de positie moest zijn van de aikidoka om tot iets oorspronkelijks, iets eigens te komen. Anders gezegd, Aikido is niet iets dat je aanleert, maar dat je ontdekt als je je bewust bent dat je deel uit maakt van hemel en aarde.

O Sensei maakte geregeld verwijzingen naar draaikolken en wervelwinden als uitingen van de bewegingen van Aikido. Het beeld van Izanagi en Izanami die roerend in de zee onder hen een draaikolk veroorzaken is daar een mooi voorbeeld van.

Het huwelijksritueel van Izanagi en Izanami bestaat uit het bewegen rond een zuil, rond een pilaar. Dat schetst heel helder wat we doen in Aikido. De bewegingen draaien om een denkbeeldig punt, het stiltepunt, de as van de beweging, de kern. In basisoefeningen zou je in het begin een vast punt kunnen kiezen om dit duidelijk te maken, maar in tegenstelling tot de pilaar van Izanagi en Izanami verplaatst in werkelijkheid dit punt zich voortdurend. De draaibewegingen die daardoor ontstaan zijn net als een draaikolk of wervelwind circulair of beter nog spiraalvormig.  

En net als in het verhaal van Izanagi en Izanami is er telkens een die het initiatief neemt (Yo/Yang) en een die accepteert(In/Yin). Wanneer Izanagi en Izanami samenkomen en met elkaar versmelten dan noemen we dit Aiki. En dan is het niet zo verwonderlijk als O Sensei Aiki uitlegt als Liefde.      

Tom Verhoeven

Auvergne, lente 2012        

(1) Hier wordt Hirugo vaak vertaald met “bloedzuigerkind”, maar er zijn bronnen die er op wijzen dat dit geen goede vertaling kan zijn. Kleine prins of eenvoudigweg eerstgeborene ligt meer voor de hand.

Weblog:
Niall Matthews: mooninthewater.net/aikido/2012/04/21/myth-izanagi-izanami/

Literatuur:

John Stevens The secrets of Aikido 1995

Kojiki, records of Ancient Matters

De Schepping , de Bezige Bij, 1997, samengesteld door Maria Vlaar

Memories of a good friend, Alan Ruddock

In 1979 I saw an advert in the paper for a “sports for all” event where you could have a go at aikido among other things. Previous to this I had studied judo and a bit of karate.

I have always loved to join in and Alan kindly invited me on the mat and asked me to strike him, which I did.

He disappeared and somehow re appeared behind me.

I thought this is really something. In judo there was a number of techniques we learnt and that was it, but this seemed something completely different in a strange sort of way almost mystical and endless.

Alan was humble, kind and not aggressive but yet very focused and relaxed when he moved and most of all, very effective.

Some years after the demonstration I saw an advert for an aikido beginners course and went along. That was over 30 years ago.

I remained a student of Alan’s for 25 years until I left the Isle of Man and came to live in North Wales where I set up my own club with my wife.

I greatly appreciate the time Alan taught me and always talk about him when I teach.

He had a great way of teaching me always patient and never flattering.

We had a great course recently with Alan and this gave me a new focus for the future.

Alan was always a great friend and helped me through some difficult times and I will dearly miss him.

David Halsall

Dyffryn Nantle Aikido Dojo
Wales, 2012

https://www.facebook.com/pages/Dyffryn-Nantlle-Aikido-Club/257330414341641?sk=wall

Email: halsall.manx@btinternet.com  

Hongu Taisha 120 jaar

Diep in de bergen van het Kii schiereiland bevind zich de grote Shinto schrijn van Hongu. Alle oude pelgrimswegen leidden door de bergen naar deze Hongu Taisha. De eeuwenoude schrijn bevond zich oorspronkelijk op een  zandbank waar de Kumano gawa en de Otonashi gawa samenkomen. In 1889 vernielde een grote vloed de oospronkelijke schrijn voor een deel en daarom werd besloten de schrijn op een hoger gelegen terrein te herbouwen. Het is dit jaar 120 jaar geleden dat deze nieuwe schrijn zijn voltooiing bereikte.

De Kumano Hongu Taisha is de schrijn waar de ouders van O Sensei kwamen om te bidden voor de geboorte van een zoon. Dit werd Morihei Ueshiba. O Sensei op zijn beurt bezocht de Hongu Taisha regelmatig. De Kumano Juku Dojo organiseert jaarlijks een Aikido demonstratie bij de schrijn als offer aan de kami.

De voornaamste kami van Kumano Hongu Taisha is Kumano Gongen.

Op zondag 22 april 2012 is er de viering van het 120 jarig bestaan van de Kumano Hongu Taisha op de huidige locatie.

Van 14.00 - 16.00 worden er Honno embu, Aikido demonstraties, gegeven als offer aan de kami op het Oyunohara veld, de plaats van de oorspronkelijke Hongu Taisha.

Na het passeren van de Torii bereikt men het Oyunohara veld.

 Om 19.00 uur begint een diner waarbij Aikido doshu Moriteru Ueshiba, kleinzoon van de grondlegger, aanwezig zal zijn.
 
Om 20.00 uur begint de Shinto ceremonie op de huidige locatie van de Hongu Taisha ter viering van het 120 jarig bestaan van de schrijn. Deelnemers kunnen een Tamakushi tak aanbieden als offer.   

Tom Verhoeven
Auvergne, lente 2012

Ryu-o Dragon King

He is the spirit of change, therefore of life itself.

Hidden in the caves of inaccessible mountains

Or coiled in the unfathomable depth of the sea,

He awaits the time when he slowly rouses himself to activity.

He unfolds himself in the storm clouds;

He washes his mane in the blackness of the seething whirlpools.

 His claws are forks of lightening ---

His voice is heard in the hurricane

Which scattering the withered leaves of the forest,

Quickens a new spring ---

Dragon by Kakuzo Okakura

Ryu-O

De Japanse schilder Joyo Nozawa (1866 – 1937)  beeldde O Sensei op een van zijn schilderijen af als de draken koning Ryu-o.

De volledige naam van Ryu-o luidt; Ame no murakumo kuki samuhara Ryu-o.

Amen o murakumo staat voor hemelse  opzwellende wolken; kuki voor negen geesten, de negen vormen van subtiele en rauwe energie dat de wereld vormde; samu duidt op heldere koude lucht, helder inzicht ( verlichting) en op buik, centrum en in bredere zin het universum. Ryu-o is de Japanse uitspraak van Nagaraja, de van oorsprong Indiase Drakenkoning.    

Ryu-o wordt beschouwd als de belangrijkste bescherm-kami van Aikido. Er wordt wel gezegd dat daar waar Aikido serieus wordt beoefend Ryu-o altijd aanwezig is.

Hij is de kami van bewegend water; van watervallen, waterkolken, waterhozen, regen, rivieren, oceanen. Hij beschikt over het vermogen om van vorm te veranderen, hij kan zelfs een menselijke gedaante aannemen. In die hoedanigheid beschikt hij over bijzondere krachten.

Hij is de kami van de veranderingen, van vernieuwing en verjonging. Met zijn verfrissende regenbuien geeft hij een groei-impuls aan de lente.

Wanneer O Sensei onder een waterval ging staan als een vorm van rituele reiniging (misogi) dan noemde hij dit ook wel het zoeken naar Ryu-o.

Menigeen zag in O Sensei zelf een manifestatie van Ryu-o. Als men bedenkt dat O Sensei grote nadruk legde op circulaire vormen, spiraalvormige bewegingen, de voortgaande vernieuwing en verandering van Aikido en het idee van Aikido als vorm van misogi dan is dat welbeschouwd zo'n vreemd beeld nog niet.

Tom Verhoeven

Auvergne, Lente 2012

 

Alan Ruddock overleden

Op 2 april 2012 is in Dublin de Ierse Aikido leraar Alan Thomas Ruddock (10 januari 1944 - 2 april 2012) overleden.

Alan Ruddock ontspannen na afloop van een seminar in Leiden

 

 

Alan Ruddock demonstreert zijn manier van shiho nage ura

Alan Ruddock's uitleg over de principes van Aikido

Alan Ruddock demonstreert kote gaeshi tijdens seminar in Leiden

Alan Ruddock en David Halsall in Leiden

Alan beoefende op jonge leeftijd Shotokan karate. In Engeland maakte hij kennis met Aikido. Begin jaren zestig verbleef hij drie jaar in Japan om er Aikido te beoefenen aan de Aikikai Hombu dojo. Hij kreeg van meerdere shihan les en incidenteel ook van de Aikido grondlegger zelf. Hij behaalde er zijn shodan.

Zijn eerste Aikido dojo was gevestigd in Ierland. Na zijn verhuizing naar het eiland Man begon hij daar een IOM Aikikai Aikido dojo. Hij gaf met enige regelmaat Aikido stages in Ierland en was daar de initiatiefnemer van een onafhankelijke Aikido-organisatie die hij de naam Aiki no michi meegaf. In de loop der jaren gaf hij incidenteel Aikido lessen in landen als Spanje, Polen en Engeland. Op mijn uitnodiging heeft hij meerdere keren in Leiden, Nederland lessen Aikido gegeven. Ik ging op mijn beurt jaarlijks naar zijn dojo op het eiland Man om daar les te geven. Het waren boeiende uitwisselingen van ideeen over Aiki.

Aanvankelijk orienteerde Alan Ruddock zich sterk op de Aikikai methode, maar voegde daar vaak oefeningen of technieken uit andere stijlen of andere krijgskunsten aan toe. Na een hernieuwing van zijn contacten met Henry Kono volgde hij steeds meer diens benadering van Aikido. Hierdoor werd het aantal technieken waar hij in les gaf steeds kleiner, geheel naar voorbeeld van Henry Kono, maar fleurde hij dit tijdens stages weer op met technieken die in geen enkel Aikido curriculum thuis hoorden. Met als gevolg dat vooral de meer ervaren aikidoka het niet langer herkenden als Aikido. Bij nieuwkomers waren het juist vooral mensen die geen serieuze affiniteit met Budo hadden die zich bij zijn nieuwe benadering thuis voelden. Volgens eigen zeggen geheel onbedoeld en ongewild heeft hij op deze wijze toch een eigen stijl van “Aikido” ontwikkeld met de bijbehorende fanatieke aanhangers die zijn methode als de enige juiste zien en de fervente tegenstanders van zijn methode die er niets bijzonders in zien.

De in Wales wonende David Halsall heeft de lessen van Alan Ruddock het langst van al zijn leerlingen gevolgd en hij is er in geslaagd om van Alan’s vroegste methode en diens latere lessen een samenhangend geheel te vormen.

Alan Ruddock en David Halsall  - 30 jaar geleden

Daarnaast zijn er in Ierland en op het eiland Man nog dojo te vinden die of Alan Ruddock’s Aikikai methode volgen of juist zijn meer recente methode.

Aan Alan Ruddock is een vierde dan Aikikai en een zesde dan Butokukai toegekend.

Een interview met Alan Ruddock van een aantal jaren terug is hier te vinden: interview Alan Ruddock 

Boeken geschreven door Alan Ruddock:

Tom Verhoeven

Auvergne, lente 2012         

Aiki no Michi

Als we de afzonderlijke karakters van het woord Aikido vertalen dan komen we op;

Ai – ontmoeten, een worden, versmelten, vermengen.

Ki – lucht, adem, geest

Do – pad, weg, Tao

Maar dit helpt ons niet om de naam Aikido echt te begrijpen. De naam Aikido zouden we eigenlijk moeten lezen als Aiki-do. In plaats van het van oorsprong Chinese woord do (tao) gebruikte O Sensei soms het Japanse woord michi. Aiki-do laat zich dan vertalen als Aiki pad en Aiki no michi als het pad van Aiki.

Het is dus een methode om het principe van Aiki te ontdekken, te oefenen en te leren toepassen in alle omstandigheden.

Het Aiki principe

Dit principe blijkt niet algemeen bekend. Er zijn zelfs Aikido scholen waar het principe niet onderwezen wordt. Of waar de leraren het principe niet begrijpen of niet kunnen toepassen. En daar waar het wel onderwezen wordt lijkt niet iedereen in overeenstemming over wat er precies mee bedoeld wordt.

De grondlegger van Aikido, Morihei Ueshiba O Sensei, had het over twee verschillende Aiki principes die hij voor het gemak aanduidde met Oude Aiki en Nieuwe Aiki.

Het oude Aiki lijkt bij sommige vroegere meesters in de krijgskunst veel weg te hebben gehad van een magische kunst om indruk te maken bij toeschouwers, zoals we dat nu nog wel zien bij Chinese Wu Shu demonstraties. Er waren veel mythes aan dat idee van Aiki verbonden zoals feilloos kunnen zien in het donker, voorbijgangers plotseling kunnen laten stilstaan zonder hen aan te raken, bij een confrontatie met een zwaardvechter het met de handen opvangen en breken van het zwaard, helderziendheid, e.d. Veel dingen die tegenwoordig ook wel met ninja’s geassocieerd worden. In de krijgskunst werd het ook gezien als een list, een manier om een voorsprong te krijgen op een tegenstander, om de geest van de opponent zover te krijgen dat hij handelde op een manier die zich tegen hem keerde.      

In 1912 publiceerde de uitgever Fisher Unwin een boek van E.J.Harrison getiteld “The Fighting Spirit of Japan”. Harrison verbleef als judoka aan de Kodokan twintig jaar in Japan. In zijn boek beschrijft hij zijn ervaring met veel aspecten van de Japanse cultuur, waarbij hij ook uitgebreid ingaat op de Japanse krijgskunsten van zijn tijd (veel van de hedendaagse Japanse krijgskunsten bestaan dan nog niet). In het hoofdstuk dat hij de titel “Esoteric Aspects of Bujutsu” heeft gegeven, gaat hij in op het toepassen van Aiki. De man die hem er enig onderricht in geeft is Nobuyuki Kunishige sensei, een dan al wat oudere krijgskunst beoefenaar van de Shinden Isshinryu, die aan het hoofd staat van de Shidokan in Tokyo. Kunishige sensei was niet alleen in staat om iemand met slechts een handgebaar te werpen, maar wist zijn kennis van Aiki ook te gebruiken om iemand te genezen.  

Dat laatste duidt al in de richting van wat O Sensei bedoelde met het nieuwe Aiki. Ook elders in zijn boek geeft Harrison een uitleg over hoe het idee van Aiki en Kiai niet alleen maar van toepassing is op de krijgskunst, maar op tal van andere aspecten van het dagelijkse leven.

In het moderne Aikido vinden we nog steeds veel elementen van het oude idee van Aiki terug. Het bekendste Aiki voorbeeld is wel; “Als iemand aan je trekt stap dan in, als iemand tegen je duwt, draai dan weg”. Er zijn veel mooie en heldere voorbeelden van deze opvatting van Aiki te geven en ik hoop daar in een latere tekst nog op terug te komen.

In de loop van zijn leven had de grondlegger een aantal verlichtingservaringen die hem deden inzien dat Aiki niet slechts een middel was, een list om iemand te overwinnen, maar dat het om een leidend principe ging in de Natuur. In het Westen hebben we soms de neiging om de Natuur te omschrijven als een voortdurende strijd waarbij de sterkste of gezondste overwint. In het Oosterse denken wordt de Natuur meer gezien als een samenhangend geheel dat er naar streeft in balans te zijn. Dit laatste was ook O Sensei’s inzicht. Hij benadrukte dat dit streven naar balans niet leidde tot een statische situatie maar tot een voortdurend in beweging zijn in een eindeloos proces van creativiteit, vernieuwing en verandering. Het doel van het leven was om niet hier tegen in te gaan, maar er juist in mee te bewegen. Op het moment dat men hier in op gaat is er sprake van Aiki. Aiki houdt in dat men in overeenstemming met de Natuur en met de omgeving leeft, bijvoorbeeld door eigen groenten te verbouwen en te leven op het platteland zoals O Sensei in verschillende periodes van zijn leven deed, door het bekwamen in traditionele kunsten (waar Aikido er een van is) en door alledaags hoffelijk gedrag.    

Het principe van Aiki is overal in de natuur terug te vinden. En mensen zouden het in hun eigen dagelijkse leven makkelijk moeten herkennen.

Denk er rustig eens over na, ongetwijfeld zullen enkele goede voorbeelden je te binnen schieten. Binnenkort geef ik zelf op mijn weblog enkele voorbeelden van Aiki in de natuur, Aiki in het dagelijks leven en Aiki in de beoefening van Aikido.

Meer over E.J.Harrison;

http://ejmas.com/jcs/jcsart_harrison_0503.htm

Tom Verhoeven

Auvergne, lente 2012