Aiki no Michi

Als we de afzonderlijke karakters van het woord Aikido vertalen dan komen we op;

Ai – ontmoeten, een worden, versmelten, vermengen.

Ki – lucht, adem, geest

Do – pad, weg, Tao

Maar dit helpt ons niet om de naam Aikido echt te begrijpen. De naam Aikido zouden we eigenlijk moeten lezen als Aiki-do. In plaats van het van oorsprong Chinese woord do (tao) gebruikte O Sensei soms het Japanse woord michi. Aiki-do laat zich dan vertalen als Aiki pad en Aiki no michi als het pad van Aiki.

Het is dus een methode om het principe van Aiki te ontdekken, te oefenen en te leren toepassen in alle omstandigheden.

Het Aiki principe

Dit principe blijkt niet algemeen bekend. Er zijn zelfs Aikido scholen waar het principe niet onderwezen wordt. Of waar de leraren het principe niet begrijpen of niet kunnen toepassen. En daar waar het wel onderwezen wordt lijkt niet iedereen in overeenstemming over wat er precies mee bedoeld wordt.

De grondlegger van Aikido, Morihei Ueshiba O Sensei, had het over twee verschillende Aiki principes die hij voor het gemak aanduidde met Oude Aiki en Nieuwe Aiki.

Het oude Aiki lijkt bij sommige vroegere meesters in de krijgskunst veel weg te hebben gehad van een magische kunst om indruk te maken bij toeschouwers, zoals we dat nu nog wel zien bij Chinese Wu Shu demonstraties. Er waren veel mythes aan dat idee van Aiki verbonden zoals feilloos kunnen zien in het donker, voorbijgangers plotseling kunnen laten stilstaan zonder hen aan te raken, bij een confrontatie met een zwaardvechter het met de handen opvangen en breken van het zwaard, helderziendheid, e.d. Veel dingen die tegenwoordig ook wel met ninja’s geassocieerd worden. In de krijgskunst werd het ook gezien als een list, een manier om een voorsprong te krijgen op een tegenstander, om de geest van de opponent zover te krijgen dat hij handelde op een manier die zich tegen hem keerde.      

In 1912 publiceerde de uitgever Fisher Unwin een boek van E.J.Harrison getiteld “The Fighting Spirit of Japan”. Harrison verbleef als judoka aan de Kodokan twintig jaar in Japan. In zijn boek beschrijft hij zijn ervaring met veel aspecten van de Japanse cultuur, waarbij hij ook uitgebreid ingaat op de Japanse krijgskunsten van zijn tijd (veel van de hedendaagse Japanse krijgskunsten bestaan dan nog niet). In het hoofdstuk dat hij de titel “Esoteric Aspects of Bujutsu” heeft gegeven, gaat hij in op het toepassen van Aiki. De man die hem er enig onderricht in geeft is Nobuyuki Kunishige sensei, een dan al wat oudere krijgskunst beoefenaar van de Shinden Isshinryu, die aan het hoofd staat van de Shidokan in Tokyo. Kunishige sensei was niet alleen in staat om iemand met slechts een handgebaar te werpen, maar wist zijn kennis van Aiki ook te gebruiken om iemand te genezen.  

Dat laatste duidt al in de richting van wat O Sensei bedoelde met het nieuwe Aiki. Ook elders in zijn boek geeft Harrison een uitleg over hoe het idee van Aiki en Kiai niet alleen maar van toepassing is op de krijgskunst, maar op tal van andere aspecten van het dagelijkse leven.

In het moderne Aikido vinden we nog steeds veel elementen van het oude idee van Aiki terug. Het bekendste Aiki voorbeeld is wel; “Als iemand aan je trekt stap dan in, als iemand tegen je duwt, draai dan weg”. Er zijn veel mooie en heldere voorbeelden van deze opvatting van Aiki te geven en ik hoop daar in een latere tekst nog op terug te komen.

In de loop van zijn leven had de grondlegger een aantal verlichtingservaringen die hem deden inzien dat Aiki niet slechts een middel was, een list om iemand te overwinnen, maar dat het om een leidend principe ging in de Natuur. In het Westen hebben we soms de neiging om de Natuur te omschrijven als een voortdurende strijd waarbij de sterkste of gezondste overwint. In het Oosterse denken wordt de Natuur meer gezien als een samenhangend geheel dat er naar streeft in balans te zijn. Dit laatste was ook O Sensei’s inzicht. Hij benadrukte dat dit streven naar balans niet leidde tot een statische situatie maar tot een voortdurend in beweging zijn in een eindeloos proces van creativiteit, vernieuwing en verandering. Het doel van het leven was om niet hier tegen in te gaan, maar er juist in mee te bewegen. Op het moment dat men hier in op gaat is er sprake van Aiki. Aiki houdt in dat men in overeenstemming met de Natuur en met de omgeving leeft, bijvoorbeeld door eigen groenten te verbouwen en te leven op het platteland zoals O Sensei in verschillende periodes van zijn leven deed, door het bekwamen in traditionele kunsten (waar Aikido er een van is) en door alledaags hoffelijk gedrag.    

Het principe van Aiki is overal in de natuur terug te vinden. En mensen zouden het in hun eigen dagelijkse leven makkelijk moeten herkennen.

Denk er rustig eens over na, ongetwijfeld zullen enkele goede voorbeelden je te binnen schieten. Binnenkort geef ik zelf op mijn weblog enkele voorbeelden van Aiki in de natuur, Aiki in het dagelijks leven en Aiki in de beoefening van Aikido.

Meer over E.J.Harrison;

http://ejmas.com/jcs/jcsart_harrison_0503.htm

Tom Verhoeven

Auvergne, lente 2012